Etnobotanik Araştırmaları
RURITAGE İzmir "Etnobotanik Aktivitelerin Geliştirilmesi" çalışmaları kapsamında, Kozak Yaylası Köylerinde süregelen ve unutulmaya yüz tutmuş etnobotanik faaliyetlerin araştırılması, ilgili kaynakların tespit edilmesi, bu bilgilerin halkla paylaşılarak, düzenlenecek toplantılar ve kurslarla kullanımının yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi amaçları doğrultusunda çalışmalar gerçekleştirilmiştir.
Çalışma kapsamında 48 kişi ile birebir görüşme gerçekleştirilmiştir. 48 kişide cinsiyet dağılımı yarı yarıyadır. Verinin önemli bir kısmı 70 yaş üstü kişilerden elde edilmiştir.
Arazi çalışmaları ile alandan toplanan bitkisel kullanımlara dayalı veriler ele alındığında, 66 farklı bitki taksonuna ait 128 farklı kullanım amacı tespit edilmiştir. Bu kullanım amaçlarının büyük bölümünü sağlık ve yemek amaçlı kullanımlar oluşturmaktadır. Ancak, bu çalışma ile bölgeden ilk kez veterinerlik (Tarım, Hayvancılık), kozmetik, nazar, oyuncak, günlük eşya ve doğum ölüm ritüellerine ait kullanımlar kayıt altına alınmıştır.
Bölgede daha önce yapılan çalışmalardan derlenen literatürde 55 türe ait kullanımlara yer verilirken, bu çalışmada 66 taksona ait bitkisel kullanıma yer verilmekte olup, türler büyük oranda birbirinden farklıdır.
Bitkisel kullanımların yanı sıra gerçekleştirdiğimiz bu çalışmanın etnobiyolojik bir çalışma olması (tüm biyolojik materyale bağlı geleneksel bilgiyi derleme) sebebiyle bölgeden ilk kez mantarlar ve hayvansal kullanımlara yönelik de kayıtlar alınmıştır. Bu veriler, çalışmanın orijinalliğini arttırır niteliktedir.
Kayıt altına alınan mantarlara ait kullanılan tür sayısı 5 adet olup tamamı yemek olarak tüketilmektedir. Mantarlara ait başka bir kullanım amacı (sağlık, veterinerlik, kozmetik, nazar vb.) tespit edilmemiştir. Hayvansal kullanımlara bakıldığında ise, 20 taksona ait, 45 farklı kullanım şekli belirlenmiştir. Alanda hayvansal kullanımların fazlalığı dikkat çekicidir. Kullanılan 20 taksondan 7 tanesi av hayvanı olarak kayıt edilmiştir. Diğer 13 hayvan, sağlık, veterinerlik, nazar ve maya olarak kullanılmaktadır. Özellikle Males meles Porsuk’un veterinerlikte kullanımı İzmir, Aydın, Uşak, Denizli ve çevresinde tarafımızdan gerçekleştirilen benzer çalışmalarda yer almamaktadır. Bu kullanım yöre özgü bir kullanım olup, bu çalışma ile ilk kez kayıt altına alınmıştır.
Çalışma sonucunda toplam 91 farklı canlı türüne ait toplamda 173 farklı kullanım şekli kayıt altına alınmıştır. Literatürde yer verilen tür ve kullanım sayısının 2 katına çıkarılmış olması, çalışmanın özgünlüğünü kanıtlar niteliktedir.
Kaynak: İzmir Büyükşehir Belediyesinin yürütücülüğünde “RURITAGE – Kültürel Miras Esaslı Sistematik Stratejiler yoluyla Kırsal Yenilenme” Projesi kapsamında “İzmir-Bergama İlçesi Kozak Yaylası Kapsamında Etnobotanik Aktivitelerin Araştırılması Çalışması”